BESİN DUYARLILIĞI, BESİN ALERJİSİ

Besin duyarlılığı ya da alerjisi ağız yolu ile alınan besin veya katkı maddelerine karşı vücudun

gösterdiği normal olmayan, beklenmedik reaksiyonlardır. Reaksiyonlardan immünolojik

mekanizmalarla oluşanlar alerji, enzim eksikliği, toksik ya da farmakolojik maddeler vb.

nedenlerle oluşanlar duyarlılık olarak tanımlanır; örneğin histamin denilen toksik bir maddeyi

içeren balığın fazla tüketilmesi halinde kişide duyarlılık gözlenebilir. İnek sütüne karşı bazı

kişilerde duyarlılık, bazı kişilerde alerji gelişebilir. Duyarlılık, süt şekeri olan laktozu parçalayan

laktaz enziminin miktarının ya da aktivitesinin azlığı sonucu gelişir. Alerji ise vücudun kendisi

için yabancı olarak kabul ettiği inek sütü proteinine karşı ortaya çıkan immünolojik bir

reaksiyondur.

Besin duyarlılığı ile besin alerjileri çoğunlukla birbirine karıştırılır.

İnek sütü, yumurta, buğday, soya, fındık, fıstık ve deniz ürünleri alerjiye en sık neden olan

besinlerdir.

Buğday alerjisi, glüten alerjisi olarak da bilinir. Buğdaydaki glüten proteinine karşı vücut ciddi ve

çok hızlı bir şekilde reaksiyon verir. Belirtileri diğer besin alerjilerinde olduğu gibi hızlı başlar

ve hemen hemen de aynıdır. Bulantı, kusma, ishal, kızarıklık, öksürme, astım en yaygın belirtilerdir.

Oldukça seyrek görülür. Çoğunlukla bebeklik döneminde ek besinlerin başlamasıyla birlikte ortaya

çıkar. Küçük çocuklarda da görülebilir. Tedavisi glütensiz diyettir. İyileşme hızlıdır.

ÇÖLYAK HASTALIĞI

Tıp dilinde glüten enteropatisi olarak bilinen çölyak,

yaşam boyu süren tek besin alerjisidir. Ortaya çıkma-

sında çevresel, immünolojik ve genetik faktörlerin her

biri ya da tümü ayrı ayrı önemli rol oynar. Buğday,

arpa, çavdar ve yulafta bulunan glüten isimli proteine

karşı ince bağırsağın kalıcı bir hassasiyeti olarak tanım-

lanır. İnce bağırsak mukozasının düzleşmesi ve emilim

bozukluğu hastalığın en önemli iki belirtisidir.

Glüten içeren besinlerin alınmasıyla ince bağırsaklarda bağışıklık sistemi uyarılır ve bağırsakların

iç yüzeylerinde iltihaplanmalar olur. Bu durum bağırsakların iç yüzeylerinde emilimden sorumlu

villus adı verilen parmak şeklindeki çıkıntıların kısalmasına ya da kaybolmasına neden olur.

Böylece başta vitaminler ve mineraller olmak üzere pek çok besin öğesi emilemeden dışarı atılır.

Sonuçta demir eksikliğine bağlı anemi, D vitamini eksikliğine bağlı kemik sorunları gibi istenmeyen

pek çok durum ortaya çıkar.

Bazı viral enfeksiyonlar, ağır stres durumları, ameliyat, kaza, hamilelik ya da doğum gibi etkenler

hastalığı tetikler ve ortaya çıkarır.